Sosyal Uygunluk
Sosyal uygunluk, şirketlerin uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen çalışma ve çevre koşullarına uyma derecesini gösteren bir kavramdır.
Dünyada, uluslararası çalışma standartları Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO tarafından belirlenir. ILO, çalışan personelin haklarını savunan, sosyal adaleti ön planda tutan ve sürdürülebilir bir iş modeli oluşturma konusunda şirketlere yol gösteren bir yapıya sahiptir.
ILO üyesi devletler, işveren ve işçi sendikalarının oluşturduğu yapı ile kadın-erkek ayrımı yapmaksızın çalışanlar için insana yakışır çalışma koşullarının oluşturulmasını teşvik etmeyi amaçlar.
Türkiye ILO üyesi bir ülkedir ve ILO tarafından belirlenen çalışma koşullarını benimsemiştir. Ülkemizde iş hayatı ile ilgili kurallar 4857 sayılı İş Kanunu’nda tanımlamıştır ve çalışma bakanlığı müfettişleri tarafından yapılan denetimler ile uyum süreci kontrol edilmektedir.
Sosyal uygunluk neden önemli?
Şirketler tedarikçilerinin performansının değerlendirmek için önceki yıllarda fiyat, teslimat ve kalite gibi kriterler ile yetiniyorken günümüzde bu kriterlere tedarikçilerin sosyal uygunluk performansı da eklenmiştir. Birçok firma hizmet ya da ürün aldığı tedarikçinin sosyal açıdan ne derece uygun olduğuyla da artık çok yakından ilgileniyor.
Özellikle uluslararası markalar Uzakdoğu’daki taşeronlarının çalışanlarına kötü çalışma koşulları sunmaları nedeniyle defalarca büyük para cezaları ödemek zorunda kalmışlardır. İşte bu nedenle de firmalar taşeronlarını ve de tedarikçilerini sosyal uygunluk sistemi denetimleri ILO standartlarını uygulamaya teşvik etmek istemişlerdir.
Çalışma şartları her ülkenin yasal otoriteleri tarafından kontrol ediliyor olsa da uluslararası firmalar tüm tedarikçilerinin tesislerini aynı kriterleri baz alarak değerlendirmek istemektedirler. Bu nedenle bu konuda 3. taraf kuruluşlar tarafından denetimler daha kıymetli hale gelmiştir.
Sosyal uygunluk hangi konuları kapsar?
Sosyal uygunluk konuları içerisinde temel olarak aşağıdakiler yer alır:
- İş sözleşmesi
- İş ve işçi disiplini
- Çalışma süreleri, ücretler, dinlenme günleri ve tatiller
- Çalışan sağlığı ve güvenliği
- Zorla çalıştırma
- Çocuk işçi
- Ayrımcılık
- Etik iş kuralları
- Rüşvetle mücadele
- Taciz ve kötü muamele
- Hassas grupta yer alan çalışanlar
- Çevrenin korunması
Bu başlıklarının her birinin altında detaylandırılması gereken alt başlıklar bulunur. Örneğin, çalışan sağlığı ve güvenliği başlığının altında çalışanların iş güvenliği eğitimleri, iş yeri hekiminden alınan hizmetler, çalışan sayısı ile bu hizmetlerin saatlerinin uyumu, yangın tatbikatı, ilk yardım dolaplarının durumu, ilk yardım eğitimi alan çalışan sayısı, İSG risk analizi… gibi konular yer alır.
Sosyal uygunluk standartları/denetimleri nelerdir?
Sosyal uygunluk standartları/denetimleri tedarik zincirinde yer alan firmaların çalışma koşulları ile ilgili uygulamalarını yazılı hale getirilmesini ve uygulanmasını sağlar. Bu standartlar/denetimler her ölçekteki kuruluş tarafından her sektöre uygulanabilir.
Sosyal uygunluğun kanıtlanması anlamında firmaların iki alternatifi vardır: Birincisi, belgelendirmesi yapılan bir sosyal uygunluk standardı ile bu uyumu kanıtlamak; ikincisi ise bir sosyal uygunluk denetimi yaptırarak bir denetim raporuna sahip olmak.
Her iki yol da günümüzde geçerli ve uygulanabilir metotlardır. Hangisiyle yola devam edileceğini aslında firmaların müşterileri belirler. Genellikle müşterilerinizden Sedex denetiminin yapılması ya da SA8000 belgesinin alınması ile ilgili bir talep alırsınız ve bu şekilde süreciniz başlamış olur. Bu talebi karşılamak için seçeneklerimizin neler olduğuna bakalım:
- SA 8000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi
Social Accountability International (SAI) tarafından geliştirilen SA 8000 standardı her türden, her sektörden ve her ülkeden kuruluşun, çalışanlar için adil ve saygın bir şekilde iş yapmaları ve en yüksek sosyal standartlara bağlılıklarını göstermeleri için bir çerçeve sağlar.
SA 8000 1999 yılında yayınlanmış ve tüm diğer sosyal sorumluluk standartlara temel oluşturmuş bir standarttır.
- ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi
Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından 2010 yılında yayınlanan bu standardın temelinde SA 8000 standardı yer alır. Bu standardın amacı, sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunma konusunda kuruluşlara yardımcı olmaktır.
- SEDEX – SMETA
2012 yılında kurulan Sedex, tedarik zincirinde sosyal sorumluluk standartlarını geliştirmeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan bilgi paylaşım ve denetleme platformudur.
Sedex sistemi üyelik esasına göre çalışır. Üye firmalar Sedex’in web tabanlı platformunda veri depolama ve paylaşım işlemi yapar, ayrıca bu veritabanı aracılığıyla diğer üyelerle irtibata geçebilirler.
Sedex SMETA (Sedex Members Ethical Trade Audit) denetimleri ile işletmelerindeki ve tedarik zincirlerindeki çalışma koşullarını ve çevresel performansı anlayarak bunu iyileştirmek için uğraşırlar.
- Amfori BSCI (amfori Business Social Compliance Initiative)
amfori BSCI, Amfori üyelerinin kendi politikalarını ve uygulamalarını geliştirmelerine yardımcı olacak bir dizi değer ve ilke içeren bir Davranış Kuralları sunar. Bu ilkeler dünya çapında tüm sektörler için geçerlidir ve uluslararası düzenlemelerle uyumludur.
- Workplace Conditions Assessment (WCA)
WCA, Tedarik Zinciri Güvencesini sağlamak için Intertek tarafından sunulan sektörden bağımsız ve yaygın olarak kabul gören risk tabanlı bir çözümdür. Şirketlerin sosyal ve çalışma koşulları, sağlık ve güvenlik, çevre ve iş uygulamalarına özgü tedarik zinciri durum tespitini yönetmelerine yardımcı olmak için yerinde destek ve uzmanlık sağlar.
- IQNet SR 10
IQNet SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemleri, sosyal sorumluluğu yönetmek için gereken alt yapıyı oluşturmayı amaçlayan uluslararası bir standarttır.
Standardın amacı, sosyal sorumluluk alanında bir politika ve hedefler uygulayarak ve şeffaf ve etik davranış yoluyla ilgili tarafların memnuniyetini sistematik olarak iyileştirmektir.
- WRAP – Worldwide Responsible Accredited Production
Dünya çapında güvenli, yasalara uygun, insancıl ve etik üretimin teşvik edilmesini amaçlayan WRAP 12 ilkeden oluşur. Bu ilkeler, genel kabul görmüş uluslararası işyeri standartlarına, yerel yasalara ve iş yeri yönetmeliklerine dayanır.
Bu yazı ile sosyal uygunluk konusuna giriş yapmış olduk, sosyal uygunluk denetimleri ve bunun önemi ile ilgili sonraki yazılarda görüşmek dileğiyle.
Sevgiler,
Lean Teacher