İş Yerinde Adalet
İş yerinde adalet hem çalışan bağlılığını artırmak hem de şirketlerin kurumsal hafızasını korumak açısından oldukça önemli bir konudur. Yapılan araştırmalar, örgütsel adaletin yüksek olduğu kurumlarda çalışan bağlılığının da yüksek olduğunu göstermektedir.
Çalışma hayatında adalet, çalışanların şirketteki edinim, işleyiş, etkileşim ve işlemlere ilişkin algısı olarak tanımlanabilir ve 3 ana başlıkta toplanır:
- Dağıtımsal Adalet
Ödül, ceza ve kaynakların şirket çalışanları arasında adil dağıtıldığına ilişkin algıları içeren bir adalet türüdür.
Çalışanlar her zaman kendi edinim ve çalışmaları arasındaki oranı diğer çalışanlarla kıyaslarlar. Bu oranlar arasında bir denge olduğunu gördüklerinde işyerinde eşitliğin olduğuna ve dağıtımsal adaletin sağlandığına inanırlar. Bu da iş ortamında huzurun ve motivasyonun kaynağıdır.
Tam tersi durumda ise, yani kendisinin daha çok çalışmasına rağmen daha az çalışan ya da daha az yetkinliğe sahip birinin edinimlerinin kendine oranla daha çok olması durumunda çalışan için işyerinde huzur ve iş motivasyonu konuları riske girer. Ve bu durumun her geçen gün farklı bir örneği ile karşılaşılması çalışanların işten soğumasına hatta sessiz istifaya neden olabilir.
Bu başlığı şöyle açıklayalım, aynı pozisyonda görev yapan, aynı tecrübeye sahip iki kişiye şirket tarafından farklı maaş ve yan haklar sağlanıyorsa bu durumda dağıtımsal adaletin yokluğundan söz edebiliriz. Bir çalışan olarak genellikle bu adaletsizliği öğreninceye kadar keyfiniz yerindedir ancak bunu öğrendiğiniz andan itibaren iş yerindeki motivasyonunuz bozulur.
- Prosedürel Adalet
Prosedürel adalet; ücret, terfi, yan haklar, çalışma şartları ve performans değerlendirmesi gibi konuların belirlenmesi ve ölçümünde kullanılan metot, prosedür ve politikaların adil olma derecesidir. Bu adaleti sağlayabilmek için tüm uygulamaların açık şekilde belirtilmesi gerekir, yani;
-
- Ücret belirleme sistemi açık ve net olmalıdır.
- Performans değerlendirme sistemi açık ve net olmalıdır.
- Prim dağıtım sistemi varsa, bunun uygulama kuralları açık ve net olmalıdır.
- İkramiye dağıtım kuralları açık ve net olmalıdır.
- Hangi pozisyondaki kişiye hangi yan hakların nasıl sunulacağı açık ve net olmalıdır.
Sizden daha az çalışan ve daha az yetkinliği olan kişiye sizden daha çok zam yapıldığında, bazıları için yemek harcırahı çok düşükken bazıları için bir sınır olmadığında, siz yoğunluktan dolayı yıllık izninizi bile bilgisayar başında geçiriyorken evden çalışan kişi mesai saatlerinde sporunu yaptığında, şirket araçlarının tahsisine dair bir kural olmadığında ve bu kişiye göre değişkenlik gösterdiğinde, mesai saatleri/çalışma günleri kişiye göre değiştiğinde prosedürel adaletsizlikten bahsedebiliriz.
Prosedürel adaletsizliği ortadan kaldırmanın yolu tüm uygulamaları netleştirip yazılı hale getirerek şirket içinde duyurmak ve buna uyulmasını sağlamaktır.
- Etkileşimsel Adalet
Etkileşimsel adalet, prosedürlerin uygulanmasında yöneticilerin çalışanlara karşı dürüst olmaları, değer vermeleri, saygı duymaları ve bilgilendirmeleri şeklinde ifade edilir. Bu adalet, şirket ortamında gerçekleştirilen dağıtımların ve karar almada takip edilen aşamaların gerekçelerinin ve mantığının anlaşılmasını sağlar.
Alınacak kararlar üzerinde ortak akıl ile hareket edildiğinde, iletişim kurarken nazik ve açık sözlü olunduğunda, kararların neden alındığına dair tutarlı açıklamalar yapıldığında, karar alırken tüm çalışanların hakları eşit biçimde önemsendiğinde ve tüm bunlar yapılıyorken süreç boyunca yöneticilerin önyargılardan sıyrılacak gerekli hassasiyeti gösterdiği düşünüldüğünde çalışanlar, şirket içerisinde kişisel çıkarlarının yeterince gözetildiğine inanarak, karar ve uygulamaları daha kolay benimseyecek ve bunların uygulanmasına destek olacaktır.
İş yerinde adaletsizlik olursa ne olur?
Çalışanlar, ücret, prim, terfi gibi elde ettiği kazanımlarının, şirkete sağladıkları katkıya denk olmadığını düşündüklerinde duygusal bir kırılma başlar. Bu kırılma kişinin çalışma hevesinin azalmasına neden olur. Çalışma hevesini kaybeden kişi, ekstra emek harcamanın boşa çaba olduğunu düşünecek ve sadece yapmak zorunda olduğu işleri yaparak, ekstra çaba harcamadan şirkette çalışmaya devam edecektir.
Bahsi geçen bu kırılmaya yalnızca maddi beklentilerin yerine getirilmemesi değil, çalışma koşullarına ilişkin olarak alınan kararlarda takip edilen strateji ve uygulanan politikaların adil olmadığının algılanması da sebep olabilir.
Adaletsiz bir ortamda çalıştığını düşünen kişi; motivasyonunu, iş tatminini, işyerine bağlılığını ve iş hevesini kaybederek, orada çalışmaktan gurur duymamaya başlayacak ve kendini değersiz hissedecektir.
Şirkette adaletin olmaması, çalışanlarda stres, kızgınlık, kırgınlık gibi tepkilere neden olarak çalışanların tükenmişlik eğilimini artırabilir. Bazı durumlarda bu tükenmişlik çalışanlarda devamsızlık sıklığının ve süresinin artmasına neden olur. Bu durumu yaşayan çalışan sayısının artması şirket için işgücü kaybı ve verimsiz çalışmaya neden olur.
İş yerinde adaletsizliği önlemek için ne yapılmalı?
Çalışma ortamında adaletsizlikle ilgili geri bildirimler artmaya başladığında üst yönetimin ve insan kaynakları departmanının konuyu acilen masaya yatırması ve kalıcı önlemler alması gerekir. Bu nedenle derhal aşağıdaki konulara zaman ayırarak somut adımlar atılmalıdır:
- Organizasyon şemasının netleştirilmesi,
- Kişilerin rollerini belirlenmesi,
- Görev tanımlarını oluşturulması,
- Tüm bu bilgilerin çalışanlar ile tek tek paylaşılması,
- Şirkette geçerli olacak kuralların belirlenmesi ve herkesin bu kurallara uymasının sağlanması.
-
- Seyahat harcamalarında limitler nelerdir?
- Şirket aracı kimlere tahsis edilir?
- Kılık kıyafet kuralları nelerdir?
- Çalışma saatleri nelerdir?
- Havuz araç kullanımı nasıl olmalıdır?
- Avans/izin kullanım şartları nelerdir?
- Disiplin sistemi nasıl çalışır?
- Performans primleri nasıl hesaplanır?
- Yan haklar nelerdir? Kimlere sağlanır?
Yapılacak bu çalışmaların sadece kağıt üstünde kalmaması, kişi ve rol ayırt etmeksizin uygulanması gerekir. Uygulama adımında sıkıntılar yaşanması adalet kavramı ile ilgili çalışan endişelerinin yeniden artmasına neden olabilir.
Adaletli iş ortamlarında çalışmanız dileğiyle,
Sevgiler,
Lean Teacher